Historia Zakonu Maltańskiego zainteresuje Cię przed odwiedzeniem naszej wycieczki.
Suwerenny zakon szpitalników Świętego Jana Jerozolimskiego, Rodoskiego i Maltańskiego ( w skrócie joannici lub szpitalnicy) rządził Maltą od 1530 do 1798 roku.
Dzięki zakonowi wyspa stała się znaczącym graczem na arenie geopolitycznej świata XVI – XVIII w.
Odniósłszy zwycięstwo nad Imperium Osmańskim W 1565 roku, wyspa stała się ważną twierdzą broniącą chrześcijaństwa na Morzu Śródziemnym oprócz tego joannitom zawdzięcza swoją niepowtarzalną architekturę i to, że dziś pojmowana jest jako prawdziwe muzeum pod gołym niebem.
Nic więc dziwnego, że zakon stał się znakiem rozpoznawczym Malty i jest z wyspą kojarzony.
Jak szpitalnicy znaleźli się na Malcie?
Rycerze joannici przybyli na Maltę po opuszczeniu Ziemi Świętej w 1291 roku i później po upadku wyspy Rodos ( 1522 r.), która była kolejną ich siedzibą.
W 1530 roku cesarz Świętego Imperium Rzymskiego, król Hiszpanii Karol V Habsburg przekazał zakonowi archipelag wysp maltańskich.
Rycerze mieli wnosić symboliczną opłatę, posyłać cesarzowi raz w roku sokoła.
Mieli oni również za zadanie odpierać ataki barbarzyńskich ludów z północnej Afryki, walczyć z piratami i nie pozwolić imperium Osmańskiemu zdobywać nowych ziem w tym regionie.
Na początku szpitalnicy mieli swoją siedzibę w mieście Birgu i tam umocnili stary fort Świętego Anioła, który bronił dostępu do Wielkiego Portu, głównej siedziby floty maltańskiej.
W Birgu rycerze zbudowali szpital i liczne budynki koszarowe.
Podczas Wielkiego Oblężenia Malty w 1551 roku Turcy po raz pierwszy atakowali Maltę – nową twierdzę zakonu po opuszczeniu Rodos.
Flota wroga pod dowództwem doświadczonego pirata Dragura Raisa pojawiła się u brzegów Malty.
Osmanowie zdobyli wyspę Gozo i uczynili niewolnikami 5000 jej mieszkańców.
To był znak dla szpitalników, że trzeba szykować się do decydującego starcia z wrogiem. Zakon zaczął budować nadbrzeżne fortyfikacje i szybko Wielki Port został zabezpieczony poprzez nowe forty Świętego Elma i Świętego Michała, pojawiło się również nowe miasto twierdza Senglea.
I tak zaczęła się wielka bitwa w historii wyspy, porównywana z obroną Malty w czasie II wojny światowej, znana na całym świecie jako Wielkie Oblężenie Malty.
Rycerze-szpitalnicy dowodzeni przez Wielkiego Mistrza Jeana Parisot de la Valette heroicznie bronili wyspy w dniach od 18 maja do 8 września 1565 roku.
Miejscowa ludność walczyła równie dzielnie ramię w ramię z żołnierzami zakonu.
Historia Zakonu Maltańskiego
Po wygranej w czasie Wielkiego Oblężenia Zakon rozpoczął odbudowę zniszczeń i przekształcanie wyspy w państwo rycerskie.
Miasto Birgu bardzo ucierpiało i na brzegach Wielkiego Portu zaczęto wznosić miasto – port, ale w zupełnie nowych stylu i w nowym duchu.
Został nazwany na cześć Wielkiego Mistrza la Valletta.
Prace prowadzone były według projektu i pod kierownictwem włoskiego architekta Francesco Laparelli, którego następnie zastąpił Maltańczyk Giralamo Casar.
W 1571 roku nowe miasto stało się oficjalną stolicą Zakonu Maltańskiego.
W 1574 roku powstał tutaj szpital Sacra Infermerija , jeden z największych centrów medycznych w tym czasie w Europie.
Dzisiaj mieści się w nim Śródziemnomorskie Centrum Konferencyjne.
W 1577 roku w Valletcie powstała główna świątynia Zakonu – konkatedra świętego Jana.
Jest ona bardzo bogata w dzieła sztuki.
W kolekcji kościoła znajdują się obrazy, autorstwa wielkiego włoskiego artysty Michelangelo da Carravaggio.
Wnętrze świątyni i kilka obrazów w ołtarzach namalował wybitny włoski malarz Matteo Pretti.
Oberże rycerskie, powstałe również w Valletcie, coś pomiędzy zajazdem i koszarami, stały się rezydencjami członków zakonu.
Mieszkali w nich przedstawiciele różnych grup narodowościowych: francuskiej, hiszpańskiej, włoskiej itp.
Obecnie mieszczą się w nich muzea, ministerstwa i urzędy państwowe.
Nie tylko Valletta może poszczycić się pięknymi zabytkami architektury doby szpitalników.
W XVII – XVIII w innych miastach na wyspie powstały liczne kościoły, klasztory, szpitale itp.
Pojawiły się również silne umocnienia , które pomogły obrońcom Malty również w czasie II wojny światowej ( np. bunkier Laskarisa) czy wieże obronne na Gozo i Comino.
Czym zajmowali się rycerze Zakonu Maltańskiego?
Po wygranej podczas Wielkiego Oblężenia rycerze-joannici, ostatecznie zadomowili się na wyspie i zaczęli odgrywać ważną rolę polityczna w basenie Morza Śródziemnego.
Flota morska zakonu, składająca się głównie z szybkich galer, pod koniec XVI i XVII wieku całkowicie oczyściła śródziemnomorskie szlaki handlowe z muzułmańskich piratów.
Rycerze joannici odegrali również ważną rolę w uwolnieniu lub wykupie chrześcijańskich niewolników z niewoli w Północnej Afryce.
Kluczowy wydarzeniem w tych czasach stała się bitwa pod Lepanto 7.10.1571 roku, podczas której zjednoczona flota Zjednoczonej Świętej Ligii, rozgromiła flotę osmańską.
Jednakowo już w XVII wieku znaczenie wojenne szpitalników zaczęło się zmniejszać.
Uczestnictwo w wojnie trzydziestoletniej ( 1618-1648) na stronie katolickiej koalicji Habsburgów stało się ostatnią poważną kampanią zakonu.
Zpoczątku XVIII wieku operacje wojskowe zakonu polegały na symbolicznym wywieszeniu flagi na jednym lub kilku okrętach oraz działania morskie przeciwko piratom.
Schyłek świetności Zakonu
6-8.06.1798 roku wojenna flota francuska, składająca się 350 bojowych i transportowych okrętów z 32.000 armią pod dowództwem Napoleona Bonaparta, kierująca się do Egiptu, nieoczekiwanie pojawiła się u brzegów Malty.
Pod pozorem konieczności zaopatrzenia w słodką wodę Napoleon sprowokował konflikt z Wielkim Mistrzem Zakonu Ferdynandem von Hompesch i Francuzi wyszli na maltański ląd.
Rycerze nie byli w stanie skutecznie się bronić i szybko skapitulowali. Tak zakończyło się panowanie szpitalników na wyspie.
Rycerze otrzymali rekompensatę pieniężną i musieli opuścić Maltę.
Część z nich udałą się z Ferdynandem von Hompesch do Austrii, część do Francji i inni uciekli do Rosji pod skrzydła cara Pawła I.
Historia Zakonu Maltańskiego w okresie panowania brytyjskiego
W 1805 roku papież wybrał nowego Wielkiego Mistrza Zakonu Szpitalników, który zażądał od Brytyjczyków zwrotu Malty. Jednak brytyjski gubernator Malty odmówił. Na mocy pokoju paryskiego z 1814 r. Malta została na stałe scedowana na Wielką Brytanię.
Brytyjczycy przekształcili ją w swoją kolonię i bazę morską.
Następnie joannici osiedlili się w Rzymie. Ich działalność była mało zauważalna, a ich organizacja była rozdrobniona. Na pierwszy plan wysunęła się działalność medyczna Zakonu. Tak więc w czasie wojen światowych Janici udzielali pomocy rannym i chorym.
W końcu Zakonowi udało się wynegocjować z niepodległą już Maltą powrót. Order otrzymał wyłączne prawo użytkowania Fortu św. Anioła (niewielkiej fortyfikacji w mieście Birgu) na okres 99 lat.
Fort św. Anioła
Obecnie status Zakonu jest dość kontrowersyjny. Niektórzy uważają, że Zakon św. Jana jest państwem enklawy. Inne to po prostu formacje państwowe. Jednak porządek rycerski jest dość wpływowy.
Może wysyłać misje dyplomatyczne, ale nie ma suwerenności. W każdym razie kolejność jest chyba najbardziej uderzającym symbolem Malty.
Jeśli interesuje Cię cała historia Malty, przeczytaj tutaj.
