Historia Malty

Historia Malty jest bardzo wyjątkowa. Najważniejsze atrakcje i osobliwości Malty znajdują się w samym sercu Morza Śródziemnego.

Dzięki swojemu unikalnemu położeniu geograficznemu na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych Malta zawsze była częścią europejskiej kultury i historii.

HISTORIA MALTY NEOLIT

Pierwsi osadnicy przybyli na Maltę z Sycylii około 5200 roku p.n.e.

Ich głównym zajęciem była uprawa ziemi ale okazali się też świetnymi budowniczymi, rzemieślnikami a nawet artystami. Epoka neolitu wyraziła się na Malcie głównie poprzez ogromne, megalityczne świątynie, obiekty związane z pochówkiem oraz sztukę prymitywną. Mieli do dyspozycji wspaniały materiał – skałę wapienną – z której stworzyli liczne arcydzieła, ocalałe do naszych czasów.

Największa budowla megalityczna znajduje się na wyspie Gozo i zaliczana jest do najstarszych, stojących oddzielnie budowli na świecie.

Powstała wcześniej niż słynne Stonehenge i egipskie piramidy. To słynna Ggantija , co w tłumaczenie z języka maltańskiego oznacza „stworzona przez gigantów”.

Popularna legenda mówi o pewnej wielkoludce Sansunie, która inspirowała starożytnych architektów i budowniczych Malty.

Ggantija i pięć pozostałych megalitycznych budowli (Hagar Qim, Mnajdra ,Tarxien , Ta’Hagrat , Skorba) znajdziemy dziś na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Dwa ostatnie są szczególnie zachwycające gdyż znajdują się na południowym wybrzeżu Malty, z dala od miejskiego szumu a w niedużej odległości od jednej z największych atrakcji wyspy – Lazurowej Groty.

Na liście UNESCO znajduje się również niezwykła podziemne sanktuarium Hypogeum Ħal Saflien, z około 2500 roku p.n.e, w miejscowości Paola.

CZASY ANTYCZNE

Na miejsce neolitycznych rolników i budowniczych megalitycznych świątyń przybyły waleczne plemiona epoki brązu.

Śladem po nich jest kilka artefaktów i stanowisk archeologicznych.

Około 1000 roku p.n.e rosnąca w siłę Fenicja zaczęła kolonizować zachodnią część Morza Śródziemnego i Malta również znalazła się w orbicie jej wpływów.

To Fenicjanie podarowali wyspie nazwe, fenickie słowo „ malet” ,które oznacza „bezpieczny port”.

Doświadczeni ludzie morza mądrze i z szacunkiem docenili fantastyczne położenie Malty.

Wyspa nie tylko znajduje się w samym centrum Morza Śródziemnego ale również jest chroniona od północno-wschodniego wiatru, ma piękne zatoki, w których mogą schronić się statki podczas burzy.

Zachwycić się ich pięknem i ocenić mądrość dawnych kolonizatorów możemy w pełni z miasta z Birgu, z którego roztacza się wspaniała panorama na zatoki.

Po Fenicjanach Maltą rządzili Kartagińczycy , którzy odstąpili wyspę starożytnym Rzymianom w 218 roku p.n.e, co było konsekwencją II wojny punickiej.

Za rządów Rzymu, w roku 60 n.e u brzegów Malty rozbił się statek ze świętym Pawłem na pokładzie. Fakt ten opisują między innymi Dzieje Apostolskie.

Trzy miesiące przeżył on w grocie niedaleko od rzymskiej stolicy Malty Melity ( dzisiejszy Rabat) , czyniąc cuda i nawracając na chrześcijaństwo miejscową ludność.

Właśnie dlatego uznawany jest za patrona wyspy i na całej Malcie domy i ulice, kościoły i kaplice noszą jego wezwania, są udekorowane jego wizerunkami a miejscowe legendy pełne są opowieści o jego cudach .

Katakumby i grota świętego Pawła w Rabacie, które cieszyły się już popularnością za czasów zakonu szpitalników, są dzisiaj jedną z największych atrakcji na wyspie.

ŚREDNIOWIECZE

Imperium Rzymskie było jednym z największych mocarstw w historii świata ale nawet ono upadło.

We wczesnym średniowieczy Malta przechodziła z rąk do rąk, aż do 870 roku n.e , kiedy została zdobyta przez Arabów.

Największy ich wkładem w historię Malty jest język maltański i miejscowe toponimy.

Język maltański należy do grupy semickiej ale korzysta z alfabetu łacińskiego.

Jest językiem państwowym na równi z angielskim. Oficjalne dokumenty, gazety, programy telewizyjne, literatura funkcjonują w języku maltańskim. Mieszkańcy wyspy posługują się nim również na co dzień.

Wyspa znajdowała się pod rządami muzułmanów do 1090 roku, kiedy to zdobył ją król Sycylii Roger Normandski .

To ów władca podarował Malcie flagę narodową.

CZASY JOANNITÓW

1530 rok rozpoczyna na Malcie nową historię, panowania na wyspie zakonu joannitów – rycerzy szpitalników.

Misją tego zakonu, założonego w XI wieku , była pomoc chorym, biednym i rannym pielgrzymom podczas ich podróży do Ziemi Świętej.

Po zajęciu Królestwa Jerozolimy przez wojska muzułmańskie, szpitalnicy zmuszeni byli przenieść się na wyspę Rodos, którą jednak w 1522 roku musieli Osmanom oddać.

Karol V Habsburg zaproponował i m wtedy wyspę Maltę. Przyjęli tę propozycję z ciężkim sercem, nie mogli wtedy przypuszczać , że to właśnie ta wyspa da im sławę na wieki.

1565 rok był dla zakonu maltańskiego decydującym.

Oblężenie przez wojska tureckie to niezapomniany triumf zakonu nad odwiecznym wrogiem , trwające cztery miesiące walki przyniosły zwycięstwo walecznym rycerzom i zatrzymały ekspansję terytorialną Sulejmana Wspaniałego.

Do historii bitwa ta weszła jako Wielkie Oblężenie Malty.

Joannici postanowili pozostać na wyspie i wznieść tutaj miasto swoich marzeń.

Valletta, stolica zakonu, została tak nazwana w cześć wielkiego mistrza zakonu Jeana Parisota de la Valletta – zwycięzcy z 1565 roku. Przeczytaj więcej o historii Zakonu Maltańskiego tutaj.

Już ponad 450 lat miasto miasto zachowuje swoją autentyczną atmosferę z tamtych czasów i szlachecki kształt.

Valetta, tak jak megalityczne budowle na Malcie, znajduje się na liście UNESCO.

Ponadto to tutaj zobaczyć można największy obraz wielkiego malarza Caravaggio „ Ścięcie świętego Jana Chrzciciela”.

Malarz namalował ten obraz na zamówienie zakonu do katedralnego oratorium.

ZAKON MALTAŃSKI A POLSKA

Szpitalnicy prowadzili aktywną działalność w Polsce ( oczywiście na mniejszą skalę niż na Malcie) z 2 poł.XII wieku po 1817 rok.

W 1166 roku polski książę Henryk Sandomierski zaprosił zakon na swoje włości do Starej Zagości koło Wiślicy.

Henryk sam należał do Zakonu Krzyżackiego i brał udział w krucjacie do Ziemi Świętej w 1154 roku.

Z pewnością to wtedy jego drogi skrzyżowały się z zakonem szpitalników.

W Zagości i w Boreszowicach joannici zbudowali klasztor oraz szpital.

Ponadto w innych polskich miastach na Śląsku, Pomorzu, w Poznaniu.

W 1775 roku w Warszawie był wydany „Zbiór krótki wiadomości potrzebnych kawalerowi maltańskiemu dla wygody i pożytku przezacnych familii Królestwa Polskiego”.

Obecnie na Malcie mieszka nie mało Polaków.

Jedni prowadzą z powodzeniem biznesy inni zajmują się sztuką. Turystów z Polski można spotkać we wszystkich zakątkach Malty.

Od Valletty do Mdiny, Birgu, Melieha i nawet Gozo.

Wyspa przyciąga polskich turystów swoją bogatą historią, niepowtarzalną kulturą i śródziemnomorskim czarem.

CZAS FRANCUSKI I BRYTYJSKI NA MALCIE

Był na Malcie również Napoleon Bonaparte, enfant terrible ( niegrzeczne dziecko) światowej historii.

Jego okręt pojawił się u brzegów Malty latem 1798 roku podczas wyprawy do Egiptu.

Latem na wyspie jest zawsze gorąco , Napeleon poprosił joannitów o świeżą wodę dla swoich żołnierzy. Rycerze odmówili … i w ciągu najbliższych dni zostali wygnani z wyspy. Miejscowej ludności zmiany władzy przyniosła same nieszczęścia.

Francuzi wprowadzali niepopularne reformy i grabili miejscowe kościoły. Maltańczycy powstali przeciwko nowej władzy i zwrócili się o pomoc do Anglików, którzy zgodzili się przyjść z odsieczą.

Powstanie zaczęło się w Mdinie i Rabacie. Francuzi skapitulowali w ciągu dwóch lat a Anglicy widząc, że inne kraje roszczą sobie prawa do Malty, ogłosili ją swoim protektoratem, czyli kolonią.

Ponad 150 lat Malta była pod zwierzchnictwem Wielkiej Brytanii, biorąc na siebie ważne zadania w historii.

W czasie pierwszej wojny światowej Malta była „pielęgniarką Morza Śródziemnego”, opiekując się rannymi żołnierzami brytyjskimi.

Druga wojna światowa przyniosła jej tytuł „niezatapialnego lotniskowca Wielkiej Brytanii”.

Z powodu swojego strategicznego położenia wyspa miała być zrównana z ziemią przez niemiecką Luftwaffe.

Wróg nie oszczędzał cywilnych obiektów. Na przykład bomba spadła na kopułę kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Moście.

W ciągu trzech lat wyspa była nieprzerwanie atakowana z powietrza i z morza, głodzona, niszczona ale nie poddała się .

Do dzisiaj na kościołach w Birgu możemy odnaleźć ślady wojny. W 1942 roku król Anglii Jerzy VI nagrodził Maltańczyków Krzyżem świętego Jerzego za odwagę , heroizm i wierność .

Mieszkańcy Malty umieścili ten krzyż na swojej fladze państwowej.

MALTA WSPÓŁCZESNA

Koniec II wojny światowej to dla Malty początek nowej ery.

Entuzjazm po wojnie i starania aby zbudować nowy, lepszy świat, doprowadziły do wielu ważnych wydarzeń we współczesnej historii Malty.

Wyspiarskie państwo uzyskało niepodległość w 1964 roku i w ciągu dziesięciu lat stało się republiką. W 1979 roku stracił moc sojusz wojskowy pomiędzy Maltą i Wielką Brytania , w rezultacie czego ostatni brytyjski okręt opuścił maltańskie wody 31 marca 1979 roku.

Na pamiątkę tego wydarzenia (Dzień Wolności) wzniesiono pomnik na placu przed głównym kościołem parafialnym w Birgu .

W 2004 roku Malta została członkiem Unii Europejskiej.